| تاریخ ارسال: 1399/2/15 |
به گزارش روابط عمومی دانشگاه امام صادق علیه السلام، شیخ صدوق یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌های جهان اسلام و از برجسته‌ترین چهره‌های علم و فضیلت است. او که نزدیک به عصر ائمه علیهم السلام زندگی می‌کرد، با جمع‌آوری روایات اهل بیت علیهم السلام و تألیف کتاب‌های نفیس و باارزش، خدمات ارزنده و کم‌نظیری به اسلام و تشیع کرد. شیخ صدوق بیش از ۲۰ سال از دوران پربرکت حیات پدر خود را درک کرد. پدر بزرگوارش علی بن حسین بن موسی بن باویه قمی یکی از بزرگان اهل دین و معرفت بود. شیخ صدوق در مدتی که در محضر پدر بود توانست از ایشان و سایر علمای قم کسب دانش و معرفت کند.
شیخ صدوق در سن ۲۲ تا ۲۳ سالگی بود که پدر بزرگوارش دار فانی را وداع گفت و از آن پس وظیفه سنگین نشر احادیث آل محمد صلی الله علیه و آله و هدایت امت به عهده وی قرار گرفت و دوران جدیدی از زندگی او آغاز شد. شیخ صدوق در طول عمر با برکت خود بیش از ۳۰۰ اثر تألیف کرد که متأسفانه در حال حاضر از این آثار بیش از ۱۶ اثر در دسترس ما نیست. صدوق عالم بزرگ و مؤلف حکیمی بود که قرآن را با توجه به احادیث اهل بیت علیهم السلام و معصومین تفسیر می‌کرد.
صدوق در بحث عنوان شبهات و پاسخ آنها، فعالیت چشمگیری داشت. در موضوع وحی چیزی که به ذهن ما متبادر می‌شود، معنی الهام است؛ در صورتی که شیخ صدوق در بحث وحی، علم امامت را مطرح می‌کند. از آنجا که موضوع امامت مورد اهتمام جدی شیخ صدوق بوده، با مطالعه در آثار شیخ صدوق و تفسیر بازسازی شده ایشان، می توان به تفسیر و تصویر صحیح و دقیقی از اهم مباحث تفسیری-کلامی مربوط به امامت با رویکردی روایی-اجتهادی دست یافت.
شیخ صدوق یکی از دانشمندان برجسته ای است که می توان با تتبع در آثارش و به طور خاص در روایات تفسیری منقول از اهل بیت و اجتهادات تفسیری وی، به علوم قرآنی از منظر شیعه و معارف ناب اهل بیت دست یافت.
نوآوری های تفسیری شیخ صدوق که اوج آن را در مقدمه کتاب کمال الدین می بینیم در تفسیر آیه «إنی جاعل فی الأرض خلیفه»، و برخی دیگر از مباحث تفسیری-کلامی ایشان منعکس شده است.
آراء تفسیری ابن بابویه اگر چه الهام گرفته از روایات اهل بیت علیهم السلام است اما وی در اثر انس با روایات اهل بیت و با اجتهاد به معنی واقعی آن، به تفسیر اجتهادی قرآن نیز روی آورده است، تفسیری که صبغه روایی و صبغه اهل بیتی دارد. وی در آثارش به مهمترین شبهات علمی مخالفان و معاندان در مباحث توحید، نبوت و امامت، با ظرفیت والای روایات اهل بیت علیهم السلام و رویکرد اجتهادی در کلام و تفسیر، پاسخ گفته است.
در کتاب‌های وی نیز آمده که این تفسیر وجود داشته و ما آن را احیا کردیم. محتوای این اثر هم روایات ائمه معصومین(ع) و هم اجتهادات و آرای تفسیری شیخ صدوق است که مقدمه‌ای را در باب تفسیر شیخ صدوق، علوم قرآنی از منظر شیخ صدوق و منابع این اثر بیان شده است.
تفسیر شیخ صدوق از نوع اثری و روایی بوده و قرائنی از آن در کتاب‌های دیگر وجود دارد. برای مثال در «کتاب التوحید» روایتی را نقل کرده و به کتاب تفسیرش اشاره می‌کند. در قرینه دیگر، موضع‌گیری شیخ صدوق نسبت به تفسیر به رأی است که این بحث را در بسیاری از آثار خود از جمله «کتاب التوحید» یک حدیث قدسی نقل می‌کند و متوجه می‌شویم که گرایش تفسیری وی مبتنی بر روایات است.
این گرایش شیخ صدوق و نگارش تفسیر اثری مانع این نیست که می‌دانیم وی اجتهادات تفسیری داشته و این اجتهادات تفسیری برآمده از همان جهان‌بینی روایی است که در ذهن وی نقش بسته بود. چه در کتاب اعتقادات و چه در کتاب‌های دیگر می‌بینیم که وی در پای بسیاری از روایات تفسیری اظهار نظر علمی می‌کنند، یعنی تفسیر اجتهادی به معنای تدبر مناسب در قرآن را مخل تفسیر روایی نمی‌دانستند.
این کتاب سه مقدمه دارد که مقدمه اول درباره شخصیت شیخ صدوق بوده، مقدمه دوم، درباره مبانی تفسری شیخ صدوق است که عالمانه و محققانه نوشته شده است و مقدمه سوم آنچه به عنوان علوم قرآنی مشهود است، در قالب کتاب‌نامه‌ای آمده و پس از آن وارد سوره‌های قرآنی می‌شویم که در ابتدا فضائل سوره‌ها آمده و بعد روایات تفسیری در ذیل هر سوره ذکر می‌شود. خش نهایی کتاب شامل ملحقات است که در چهار موضوع توحید، نبوت، امامت و رجعت آمده است.
این کتاب، ارائه تفسیر اثری جدیدی از دوران متقدم در حد تفسیر علی بن ابراهیم قمی یا تفسیر عیاشی است. یعنی اکنون یک کتاب متولد شد، با این تفاوت که این تفسیر امتیازاتی در قیاس با دو تفسیر یادشده دارد، اول اینکه در رابطه با تفسیر قمی نسبت به شخص ابراهیم قمی تشکیک هست و آیت‌الله معرفت نیز در این زمینه تشکیک کرده است؛ همچنین تفسیر عیاشی تفسیری نیمه‌تمام است و اسناد آن حذف شده، اما در تفسیر شیخ صدوق، تشکیکی نیست. همچنین با این اثر برخی از آثار از میان رفته شیخ صدوق احیا شده است.
یادآور می‌شود، کتاب «تفسیر القرآن الکریم للشیخ الصدوق» به همت دکتر محمود کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام و دکتر محسن دیمه کار، عضو دانشکده علوم قرآنی مشهد تهیه و مقدمات چاپ این کتاب مشترک بین المللی دانشگاه به همت اداره همکاری‌های علمی و بین المللی در سال ۱۳۹۵ صورت گرفت و در سال ۱۳۹۸ در بیروت و با همکاری معهد المعارف الحکمیه لبنان به چاپ رسید.
علاقه‌مندان جهت تهیه این کتاب می‌توانند به فروشگاه کتاب صادق جنب دانشگاه امام صادق علیه السلام مراجعه کنند.
شیخ صدوق در سن ۲۲ تا ۲۳ سالگی بود که پدر بزرگوارش دار فانی را وداع گفت و از آن پس وظیفه سنگین نشر احادیث آل محمد صلی الله علیه و آله و هدایت امت به عهده وی قرار گرفت و دوران جدیدی از زندگی او آغاز شد. شیخ صدوق در طول عمر با برکت خود بیش از ۳۰۰ اثر تألیف کرد که متأسفانه در حال حاضر از این آثار بیش از ۱۶ اثر در دسترس ما نیست. صدوق عالم بزرگ و مؤلف حکیمی بود که قرآن را با توجه به احادیث اهل بیت علیهم السلام و معصومین تفسیر می‌کرد.
صدوق در بحث عنوان شبهات و پاسخ آنها، فعالیت چشمگیری داشت. در موضوع وحی چیزی که به ذهن ما متبادر می‌شود، معنی الهام است؛ در صورتی که شیخ صدوق در بحث وحی، علم امامت را مطرح می‌کند. از آنجا که موضوع امامت مورد اهتمام جدی شیخ صدوق بوده، با مطالعه در آثار شیخ صدوق و تفسیر بازسازی شده ایشان، می توان به تفسیر و تصویر صحیح و دقیقی از اهم مباحث تفسیری-کلامی مربوط به امامت با رویکردی روایی-اجتهادی دست یافت.
شیخ صدوق یکی از دانشمندان برجسته ای است که می توان با تتبع در آثارش و به طور خاص در روایات تفسیری منقول از اهل بیت و اجتهادات تفسیری وی، به علوم قرآنی از منظر شیعه و معارف ناب اهل بیت دست یافت.
نوآوری های تفسیری شیخ صدوق که اوج آن را در مقدمه کتاب کمال الدین می بینیم در تفسیر آیه «إنی جاعل فی الأرض خلیفه»، و برخی دیگر از مباحث تفسیری-کلامی ایشان منعکس شده است.
آراء تفسیری ابن بابویه اگر چه الهام گرفته از روایات اهل بیت علیهم السلام است اما وی در اثر انس با روایات اهل بیت و با اجتهاد به معنی واقعی آن، به تفسیر اجتهادی قرآن نیز روی آورده است، تفسیری که صبغه روایی و صبغه اهل بیتی دارد. وی در آثارش به مهمترین شبهات علمی مخالفان و معاندان در مباحث توحید، نبوت و امامت، با ظرفیت والای روایات اهل بیت علیهم السلام و رویکرد اجتهادی در کلام و تفسیر، پاسخ گفته است.
در کتاب‌های وی نیز آمده که این تفسیر وجود داشته و ما آن را احیا کردیم. محتوای این اثر هم روایات ائمه معصومین(ع) و هم اجتهادات و آرای تفسیری شیخ صدوق است که مقدمه‌ای را در باب تفسیر شیخ صدوق، علوم قرآنی از منظر شیخ صدوق و منابع این اثر بیان شده است.
تفسیر شیخ صدوق از نوع اثری و روایی بوده و قرائنی از آن در کتاب‌های دیگر وجود دارد. برای مثال در «کتاب التوحید» روایتی را نقل کرده و به کتاب تفسیرش اشاره می‌کند. در قرینه دیگر، موضع‌گیری شیخ صدوق نسبت به تفسیر به رأی است که این بحث را در بسیاری از آثار خود از جمله «کتاب التوحید» یک حدیث قدسی نقل می‌کند و متوجه می‌شویم که گرایش تفسیری وی مبتنی بر روایات است.
این گرایش شیخ صدوق و نگارش تفسیر اثری مانع این نیست که می‌دانیم وی اجتهادات تفسیری داشته و این اجتهادات تفسیری برآمده از همان جهان‌بینی روایی است که در ذهن وی نقش بسته بود. چه در کتاب اعتقادات و چه در کتاب‌های دیگر می‌بینیم که وی در پای بسیاری از روایات تفسیری اظهار نظر علمی می‌کنند، یعنی تفسیر اجتهادی به معنای تدبر مناسب در قرآن را مخل تفسیر روایی نمی‌دانستند.
این کتاب سه مقدمه دارد که مقدمه اول درباره شخصیت شیخ صدوق بوده، مقدمه دوم، درباره مبانی تفسری شیخ صدوق است که عالمانه و محققانه نوشته شده است و مقدمه سوم آنچه به عنوان علوم قرآنی مشهود است، در قالب کتاب‌نامه‌ای آمده و پس از آن وارد سوره‌های قرآنی می‌شویم که در ابتدا فضائل سوره‌ها آمده و بعد روایات تفسیری در ذیل هر سوره ذکر می‌شود. خش نهایی کتاب شامل ملحقات است که در چهار موضوع توحید، نبوت، امامت و رجعت آمده است.
این کتاب، ارائه تفسیر اثری جدیدی از دوران متقدم در حد تفسیر علی بن ابراهیم قمی یا تفسیر عیاشی است. یعنی اکنون یک کتاب متولد شد، با این تفاوت که این تفسیر امتیازاتی در قیاس با دو تفسیر یادشده دارد، اول اینکه در رابطه با تفسیر قمی نسبت به شخص ابراهیم قمی تشکیک هست و آیت‌الله معرفت نیز در این زمینه تشکیک کرده است؛ همچنین تفسیر عیاشی تفسیری نیمه‌تمام است و اسناد آن حذف شده، اما در تفسیر شیخ صدوق، تشکیکی نیست. همچنین با این اثر برخی از آثار از میان رفته شیخ صدوق احیا شده است.
یادآور می‌شود، کتاب «تفسیر القرآن الکریم للشیخ الصدوق» به همت دکتر محمود کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام و دکتر محسن دیمه کار، عضو دانشکده علوم قرآنی مشهد تهیه و مقدمات چاپ این کتاب مشترک بین المللی دانشگاه به همت اداره همکاری‌های علمی و بین المللی در سال ۱۳۹۵ صورت گرفت و در سال ۱۳۹۸ در بیروت و با همکاری معهد المعارف الحکمیه لبنان به چاپ رسید.
علاقه‌مندان جهت تهیه این کتاب می‌توانند به فروشگاه کتاب صادق جنب دانشگاه امام صادق علیه السلام مراجعه کنند.
کلیدواژه ها: دانشگاه امام صادق علیه السلام | «تفسیر القرآن الکریم للشیخ الصدوق» | تفسیر قرآن | محمود کریمی | محسن دیکه کار |
دفعات مشاهده: 1151 بار |
دفعات چاپ: 195 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر