| تاریخ ارسال: 1398/10/18 |
گزارش سفر علمی به تارتو استونی
روح‌الامین سعیدی
عضو هیأت علمی گروه روابط بین الملل
دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی
کنفرانس سالانه انجمن اروپایی مطالعات دین (EASR) یکی از معتبرترین کنفرانس‌ها در این زمینه است که هر سال با حضور جمع کثیری از اساتید و صاحبنظران برجسته حوزه مطالعات دین از نقاط مختلف جهان به میزبانی یک کشور برگزار می‌شود و به مدت ۵ روز مهمترین تحولات جهانی دین مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و جدیدترین دستاوردهای مطالعات دین عرضه می‌گردد. هفدهمین دور این کنفرانس امسال از تاریخ ۲۵ تا ۲۹ ژوئن در شهر تارتو در کشور استونی و به میزبانی دانشگاه تارتو برگزار شد و اینجانب به پیشنهاد جناب آقای دکتر خانی (مدیر گروه روابط بین‌الملل) از طرف دانشگاه امام صادق (ع) برای ارائه مقاله و سخنرانی در آن حضور یافتم.
موضوع مقاله من «دین در روابط بین‌الملل؛ موضوع شناخت یا فاعل شناسا» بود که نسخه تفصیلی فارسی آن
در حال طی مراحل داوری در یکی از فصلنامه‌های علمی ـ پژوهشی داخلی است و فصل سوم کتاب اخیر بنده با عنوان جایگاه دین در دانش روابط بین‌الملل را تشکیل می‌دهد که توسط انتشارات تیسا در حال چاپ است. بنده در مقاله خود این تز را مطرح کردم که امروزه با توجه به نفوذ غیرقابل انکار دین در عرصه سیاست بین‌الملل و کنشگری فعالانه موجودیت‌های دینی، دیگر بحث در مورد این‌که آیا پرداختن به دین در دانش روابط بین‌الملل ضرورت دارد یا نه، دیگر بی‌مورد است زیرا ضرورت پرداختن کاملاً آشکار شده است. لذا بحث امروز دانشمندان این است که چگونه باید به دین در دانش روابط بین‌الملل پرداخت؟ آیا باید دین را به‌مثابه یک موضوع شناخت تلقی کرد که می‌توان از منظر تئوری‌های موجود و غربی روابط بین‌الملل آن را تحلیل کرد و تأثیراتش را بر سیاست بین‌الملل مورد بررسی قرار داد یا این‌که باید دین را یک فاعل شناسا دانست که خود مستقلاً می‌تواند منظر و جهان‌نگرشی برای فهم پدیده‌های سیاست بین‌الملل ازجمله رفتار و تصمیمات کنشگران دینی در اختیار ما قرار دهد؟
در پاسخ به این سؤال، فرضیه مقاله بنده این بود که فرض اول یعنی تلقی کردن دین به‌عنوان موضوع شناخت تئوری‌های موجود روابط بین‌الملل به دلیل ماهیت مادی‌گرا و انسان‌محورِ این تئوری‌ها امکان‌پذیر نیست زیرا این تئوری‌ها در فهم پدیده‌های روحانی و متافیزیکی نقص ماهوی دارند و قادر به تحلیل رفتار کنشگران دینی نیستند. لذا هیچ گریزی از تولید و تأسیس یک نظریه دینیِ روابط بین‌الملل با چارچوب‌های هستی‌شتاختی، معرفت‌شناختی و روش‌شناختی مستقل نیست و ما باید دین را فاعل شناسایی بدانیم که باید در فهم و تفسیر رفتار و تصمیمات کنشگران دینی به ما کمک کند.
چکیده مقاله من در اختیار برگزارکنندگان همایش قرار گرفت و به لطف خدا پذیرفته شد و در برنامه همایش برای سخنرانی و ارائه زمانی به آن اختصاص داده شد و دعوتنامه‌ای برای من ارسال کردند. بنده در تاریخ ۲۳ ژوئن به شهر تالین، پایتخت استونی سفر کردم و پس از اقامت یک‌روزه، در تاریخ ۲۴ ژوئن رهسپار شهر تارتو، محل برگزاری کنفرانس ـ که شهر علمی و دانشگاهی استونی محسوب می‌شود ـ گردیدم. پس از مراجعه به دانشگاه تارتو و اعلام حضور، ثبت‌نام کردم و کارت خود را به نام دانشگاه امام صادق (ع) تحویل گرفتم.
در بررسی‌ها متوجه شدم از کشور ایران علاوه بر بنده، آقای دکتر رسول اکبری از دانشگاه فردوسی مشهد نیز در همایش حضور دارد. کنفرانس از صبح روز ۲۵ ژوئن آغاز گردید. نکاتی که برای بنده به‌عنوان اولین تجربه حضور در یک همایش علمیِ خارج از کشور برجستگی داشت عبارتند از:
۱. نظم و وقت‌شناسی بسیار عالی کنفرانس به‌گونه‌ای که علی‌رغم وجود پنل‌ها و سخنرانی‌های متعدد، همه‌چیز به صورت برنامه‌ریزی شده و دقیق از روزها پیش در سایت همایش در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفته بود و همایش از همان ابتدا تا انتها دقیقاً مطابق با برنامه طراحی شده و برطبق ساعت‌های اعلام‌شده پیش رفت و هیچ‌گونه تأخیر، بی‌نظمی و جابجایی در برگزاری جلسات و سخنرانی‌ها مشاهده نشد.
۲. حجم شرکت‌کنندگان و تنوع فرهنگی آن‌ها بسیار قابل توجه بود تا جایی که حدود ۶۶۰ نفر از بیش از ۵۰ کشور جهان در کنفرانس حضور داشتند و همین مسئله موجب تنوع قابل توجه دیدگاه‌ها و اندیشه‌ها شده بود.
۳. رویکرد بسیار گشاده و منفتحی در کنفرانس وجود داشت. تکثر و تنوع فراوانی در تفسیر و برداشت از مقوله دین مشاهده می‌شد اما همه این برداشت‌های متکثر در فضایی آزاد و صمیمی و مبتنی بر تساهل و تکثرگرایی با یکدیگر گفتگو و مفاهمه داشتند.
۴. علاوه بر انبوه پنل‌هایی که هر روز در دو نوبت صبح و عصر به صورت همزمان در بخش‌های مختلف دانشگاه برگزار می‌شد و افراد فراوانی به ارائه بحث در بازه‌های زمانی ۲۰ دقیقه‌ای می‌پرداختند، کنفرانس چند میهمان ویژه نیز داشت که اساتید برجسته و سرشناس و نام‌آشنا در عرصه مطاعات دین بودند که هرکدام در یک روز مشخص به ایراد سخنرانی‌های مفصل حدود ۹۰ دقیقه الی ۱۲۰ دقیقه در خصوص پژوهش‌های جدیدِ خود در مطالعات دین می‌پرداختند که بسیار آموزنده بود.
۵. تأکید اساتید بر استفاده از «روش» خصوصاً روش‌های کمّی در مطالعات مقوله مانند دین که در ظاهر چه‌بسا کمی کردن آن به سهولت میسر نباشد برجستگی خاصی داشت به‌طوری که اکثر سخنرانان مدعاهای خود را بر نتایج نظرسنجی‌های علمی و در قالب آمار و نمودار و دیاگرام و اَشکال بصری مبتنی می‌کردند.
سخنرانی و ارائه اینجانب در صبح روز ۲۸ ژوئن در پنل مطالعات گفتمانی دین برگزار شد. بنده در حدود ۱۵ دقیقه بحث خود را ارائه دادم که به لطف خدا مورد توجه قرار گرفت و پس از آن در جلسه پرسش و پاسخ، پاسخگوی دو سؤالی که مطرح شد بودم. یک سؤال در مورد این‌که آیا آن‌چه من در خصوص دین و لزوم نظریه دینی مطرح کردم، ناظر بر تعریف و برداشت اسلام از دین است یا یک تعریف کلی و جهانی؟ که طبعاً پاسخ من ناظر بر تعریف و برداشت اسلامی بود. سؤال دوم نیز ناظر بر چیستی دانش روابط بین‌الملل بود که به آن پاسخ دادم.
کنفرانس تا عصر ۲۹ ژوئن ادامه داشت اما بنده به دلیل محدود بودن تاریخ ویزا در صبح ۲۹ ژوئن تارتو را
به قصد شهر تالین ترک کرده و از طریق پرواز مسکو به میهن عزیز مراجعت نمودم. در مجموع سفر بسیار خوب و درس‌آموزی بود و امیدوارم فرصت‌های مشابهی نیز در آینده پیش آید.
برای دریافت خلاصه چکیده فارسی مقاله ارائه شده اینجا کلیک کنید
دفعات مشاهده: 1695 بار |
دفعات چاپ: 456 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر